چطور از مشکلات ارتباطی در روابط جلوگیری کنیم؟
ارتباط موثر، رکن اساسی هر رابطه سالم و پایدار است. سوء تفاهمها و مشکلات ارتباطی میتوانند به مرور زمان، صمیمیت و اعتماد را از بین ببرند و منجر به نارضایتی و حتی جدایی شوند. خوشبختانه، با آگاهی و تلاش، میتوان از بروز این مشکلات پیشگیری کرد و رابطهای قویتر و رضایتبخشتر ساخت. در این مقاله، 17 نکته کلیدی برای جلوگیری از مشکلات ارتباطی در روابط ارائه میدهیم:
- ✔
فعالانه گوش کنید:
هنگام صحبت کردن طرف مقابل، با دقت و توجه کامل گوش دهید. از قطع کردن حرف او خودداری کنید و سعی کنید منظور او را به درستی درک کنید. - ✔
زبان بدن را جدی بگیرید:
به زبان بدن خود و طرف مقابل توجه کنید. حالات چهره، وضعیت بدن و حرکات میتوانند پیامهای ناگفتهای را منتقل کنند. - ✔
شفاف و صادق باشید:
احساسات، نیازها و انتظارات خود را به طور واضح و با صداقت بیان کنید. از پنهان کردن یا سرکوب کردن احساسات خود خودداری کنید. - ✔
از “من” به جای “تو” استفاده کنید:
به جای سرزنش یا انتقاد از طرف مقابل، احساسات و نیازهای خود را با بهرهگیری از جملاتی که با “من” شروع میشوند، بیان کنید. مثلا به جای گفتن “تو همیشه دیر میکنی”، بگویید “من وقتی دیر میرسی، احساس نگرانی میکنم”. - ✔
احترام متقابل را حفظ کنید:
حتی در زمان اختلاف نظر، به طرف مقابل احترام بگذارید. از توهین، تحقیر و بهرهگیری از کلمات ناشایست خودداری کنید. - ✔
زمان مناسب را انتخاب کنید:
برای صحبت در مورد مسائل مهم، زمانی را انتخاب کنید که هر دو طرف آرام و متمرکز باشند. از صحبت کردن در مورد مسائل مهم در زمان خستگی، استرس یا عصبانیت خودداری کنید. - ✔
از تعمیم دادن خودداری کنید:
از به کار بردن کلماتی مانند “همیشه” و “هرگز” خودداری کنید. این کلمات میتوانند منجر به سوء تفاهم و ناراحتی شوند. - ✔
به تفاوتها احترام بگذارید:
بپذیرید که شما و طرف مقابلتان دو فرد متفاوت با دیدگاهها و ارزشهای متفاوت هستید. به تفاوتها احترام بگذارید و سعی کنید یکدیگر را درک کنید. - ✔
بازخورد مثبت بدهید:
به جای تمرکز بر نقاط ضعف، به نقاط قوت و رفتارهای مثبت طرف مقابل توجه کنید و از او قدردانی کنید.
- ✔
عذرخواهی کنید:
اگر اشتباهی مرتکب شدید، بدون بهانه آوردن، عذرخواهی کنید. عذرخواهی نشان میدهد که شما مسئولیت اشتباه خود را میپذیرید و برای بهبود رابطه تلاش میکنید. - ✔
ببخشید:
کینهتوزی و نبخشیدن میتواند رابطه را مسموم کند. سعی کنید اشتباهات طرف مقابل را ببخشید و از آنها عبور کنید. - ✔
به دنبال راه حل باشید:
به جای تمرکز بر مشکل، به دنبال راه حل باشید. با همکاری یکدیگر، راهحلهایی پیدا کنید که برای هر دو طرف قابل قبول باشند. - ✔
با یکدیگر وقت بگذرانید:
برای حفظ صمیمیت و ارتباط، زمانی را به تفریح و لذت بردن از کنار هم بودن اختصاص دهید. - ✔
به نیازهای عاطفی یکدیگر توجه کنید:
سعی کنید نیازهای عاطفی طرف مقابل را درک کنید و به آنها پاسخ دهید. - ✔
منتقد سازنده باشید:
اگر لازم است انتقاد کنید، انتقاد خود را به صورت سازنده و با لحنی محترمانه بیان کنید. هدف از انتقاد باید کمک به بهبود باشد، نه تحقیر یا تخریب. - ✔
خوشبین باشید:
به توانایی خود و طرف مقابل برای حل مشکلات و ساختن یک رابطه قوی و پایدار ایمان داشته باشید.
با به کارگیری این نکات، میتوانید از بروز مشکلات ارتباطی در روابط خود جلوگیری کنید و رابطهای سالم، قوی و رضایتبخش داشته باشید.
1. فعالانه گوش دهید
گوش دادن فعال به این معناست که نه تنها کلمات طرف مقابل را میشنوید، بلکه به احساسات و منظور پنهان در ورای آن نیز توجه میکنید. تمرکز کنید، سوال بپرسید و با زبان بدن خود (مثل تکان دادن سر) نشان دهید که به حرفهایش اهمیت میدهید. از قطع کردن صحبتهای طرف مقابل خودداری کنید و اجازه دهید حرفهایش را کامل بزند. سعی کنید بفهمید او چه احساسی دارد و چه چیزی برایش مهم است. به جای فکر کردن به پاسخی که میخواهید بدهید، واقعاً گوش دهید. از زبان بدن مناسب برای نشان دادن توجه خود استفاده کنید. سؤالات باز بپرسید تا او را تشویق به صحبت بیشتر کنید.
2. همدلی را تمرین کنید
همدلی یعنی اینکه خودتان را جای طرف مقابل بگذارید و دنیا را از دید او ببینید. 
تلاش کنید بفهمید چرا او اینطور فکر میکند و چه احساسی دارد. با همدلی میتوانید بهتر درک کنید که چه چیزی برای او مهم است و چطور میتوانید با او ارتباط برقرار کنید. به جای قضاوت کردن، سعی کنید بفهمید. به احساسات طرف مقابل احترام بگذارید، حتی اگر با آنها موافق نباشید. نشان دهید که احساسات او را درک میکنید. از جملاتی مانند “به نظر میرسد که. . . ” یا “میفهمم که ناراحت هستی. . . ” استفاده کنید.
3. صریح و واضح صحبت کنید
از مبهم گویی و اشارههای غیرمستقیم خودداری کنید. مستقیم و روشن حرف بزنید و منظور خود را به درستی بیان کنید. از کلماتی استفاده کنید که برای طرف مقابل قابل فهم باشد. احساسات و نیازهای خود را به وضوح بیان کنید. از تعمیم دادن خودداری کنید (مثلاً نگویید “همیشه این کار را میکنی”). به لحن صدای خود توجه کنید و سعی کنید آرام و محترمانه صحبت کنید. از کلماتی مانند “من احساس میکنم. . . ” یا “من نیاز دارم. . . ” استفاده کنید.
4. از زبان بدن آگاه باشید
زبان بدن شما (مثل حالت چهره، لحن صدا و حرکات) میتواند تاثیر زیادی بر روی ارتباط شما با دیگران داشته باشد. سعی کنید زبان بدن خود را با کلامتان هماهنگ کنید. به زبان بدن طرف مقابل نیز توجه کنید و سعی کنید پیامهای غیرکلامی او را درک کنید. تماس چشمی برقرار کنید تا نشان دهید که به او توجه میکنید. از بازوهای بسته و حالت تدافعی خودداری کنید. با لبخند زدن نشان دهید که دوستانه هستید. فاصله مناسبی را با طرف مقابل حفظ کنید.
5. بازخورد بدهید و بازخورد بگیرید
وقتی بازخورد میدهید، سعی کنید سازنده و مشخص باشید. وقتی بازخورد میگیرید، سعی کنید دفاعی برخورد نکنید و با ذهن باز به آن گوش دهید. از طرف مقابل بابت بازخوردش تشکر کنید. به جای انتقاد، پیشنهاد بدهید. بر روی رفتار تمرکز کنید، نه شخصیت.
6. سوال بپرسید
پرسیدن سوال نشان میدهد که به صحبتهای طرف مقابل علاقه دارید و میخواهید بیشتر بدانید. سوالات باز بپرسید تا او را تشویق به صحبت بیشتر کنید. از سوالات هدایتکننده خودداری کنید. سوال بپرسید تا ابهامات را رفع کنید. سوال بپرسید تا دیدگاههای مختلف را درک کنید. سوال بپرسید تا او را بهتر بشناسید. از سوالاتی مانند “چرا اینطور فکر میکنی؟” یا “چه چیزی باعث شد این تصمیم را بگیری؟” استفاده کنید.
7. سوء تفاهمها را سریع حل کنید
اجازه ندهید سوء تفاهمها انباشته شوند و به مشکلات بزرگتر تبدیل شوند. به محض اینکه متوجه سوء تفاهم شدید، سعی کنید آن را برطرف کنید. با طرف مقابل صحبت کنید و سعی کنید دیدگاه او را درک کنید. از عذرخواهی کردن نترسید. به جای سرزنش کردن، به دنبال راه حل باشید. در مورد انتظارات خود صحبت کنید. از کلمات دقیق و واضح استفاده کنید.
8. احترام متقابل را حفظ کنید
به نظرات و احساسات طرف مقابل احترام بگذارید، حتی اگر با آنها موافق نباشید. از توهین، تحقیر و سرزنش کردن خودداری کنید. به حریم خصوصی طرف مقابل احترام بگذارید. به ارزشهای او احترام بگذارید. با او با مهربانی و احترام رفتار کنید. به او گوش دهید و به حرفهایش اهمیت دهید. از قضاوت کردن خودداری کنید.
9. به زمانبندی مناسب توجه کنید
برای صحبت کردن در مورد مسائل مهم، زمان و مکان مناسبی را انتخاب کنید. وقتی هر دوی شما آرام و متمرکز هستید، احتمال اینکه بتوانید به طور سازنده با هم صحبت کنید بیشتر است. از صحبت کردن در مورد مسائل حساس در حضور دیگران خودداری کنید. وقتی خسته یا عصبانی هستید، صحبت نکنید. زمانی را انتخاب کنید که هیچ کدام از شما عجله نداشته باشید. محیطی آرام و بدون مزاحمت را انتخاب کنید. از قبل به طرف مقابل اطلاع دهید که میخواهید در مورد موضوع مهمی صحبت کنید.
10. از پیش داوری بپرهیزید
پیش از آنکه حرفهای طرف مقابل را بشنوید، ذهن خود را در مورد او و حرفهایش قضاوت نکنید. با ذهنی باز و بدون قضاوت به حرفهایش گوش دهید. سعی کنید او را درک کنید، حتی اگر با او موافق نیستید. به جای تمرکز بر روی گذشته، بر روی حال تمرکز کنید. به جای تمرکز بر روی اشتباهات، بر روی نقاط قوت تمرکز کنید. به جای تمرکز بر روی تفاوتها، بر روی شباهتها تمرکز کنید. به او فرصت دهید تا خودش را توضیح دهد.
11. انعطاف پذیر باشید
در ارتباطات، همیشه باید انعطاف پذیر باشید و آماده باشید تا دیدگاه خود را تغییر دهید. به این فکر نکنید که همیشه حق با شماست. به نظرات دیگران احترام بگذارید و سعی کنید از آنها یاد بگیرید. آماده باشید تا مصالحه کنید. آماده باشید تا اشتباه خود را بپذیرید. آماده باشید تا تغییر کنید. آماده باشید تا از منطقه امن خود خارج شوید.
12. حل مسئله را در اولویت قرار دهید، نه برنده شدن در بحث
هدف از ارتباط، حل مسئله و رسیدن به تفاهم است، نه اینکه ثابت کنید حق با شماست. به جای اینکه به دنبال برنده شدن باشید، به دنبال راه حلی باشید که برای هر دوی شما قابل قبول باشد. به جای اینکه بر روی گذشته تمرکز کنید، بر روی آینده تمرکز کنید. به جای اینکه به دنبال مقصر باشید، به دنبال راه حل باشید. به جای اینکه به دنبال اثبات اشتباهات طرف مقابل باشید، به دنبال درک دیدگاه او باشید. به جای اینکه به دنبال تخریب طرف مقابل باشید، به دنبال ساختن رابطه باشید. به جای اینکه به دنبال انتقام باشید، به دنبال بخشش باشید.
13. از ابزارهای ارتباطی متنوع استفاده کنید
فقط به یک روش ارتباطی (مثلاً صحبت کردن) اکتفا نکنید. از ابزارهای مختلف ارتباطی (مانند پیامک، ایمیل، تماس تلفنی و غیره) برای انتقال پیامهای خود استفاده کنید. انتخاب ابزار مناسب به نوع پیام و شرایط شما بستگی دارد. برای مسائل حساس، بهتر است حضوری صحبت کنید. برای انتقال اطلاعات ساده، میتوانید از پیامک یا ایمیل استفاده کنید. برای حفظ ارتباط با دوستان و خانواده، میتوانید از شبکههای اجتماعی استفاده کنید. به لحن نوشتاری خود در پیامها توجه کنید.
14. از کلیشهها و تعمیمها دوری کنید
از به کار بردن جملات کلیشهای و تعمیمدهنده مانند “همه مردها همینطور هستند” یا “تو همیشه این کار را میکنی” خودداری کنید. این نوع جملات باعث ایجاد سوء تفاهم و تنش میشوند. به جای کلیگویی، به رفتارها و تجربیات خاص اشاره کنید. به جای تعمیم دادن، از کلماتی مانند “گاهی اوقات” یا “در این مورد” استفاده کنید. به جای قضاوت کردن، به توصیف کردن بپردازید. به جای متهم کردن، به بیان احساسات خود بپردازید. به جای سرزنش کردن، به دنبال راه حل باشید.
15. شوخ طبع باشید
کمی شوخ طبعی میتواند به کاهش تنش و بهبود روابط کمک کند. البته مراقب باشید که شوخیهای شما توهینآمیز نباشد و به احساسات طرف مقابل آسیب نرساند. از خودتان هم میتوانید شوخی کنید. شوخ طبعی را در زمان مناسب به کار ببرید. از مسخره کردن دیگران خودداری کنید. از شوخیهای جنسی یا نژادپرستانه خودداری کنید. 
به واکنش طرف مقابل به شوخی خود توجه کنید.
16. به حریم شخصی یکدیگر احترام بگذارید
به فضای شخصی و روانی طرف مقابل احترام بگذارید. بدون اجازه به وسایل شخصی او دست نزنید. بدون اجازه وارد حریم خصوصی او نشوید. به مرزهای او احترام بگذارید. در مورد مسائل شخصی او فضولی نکنید. به نیازهای او احترام بگذارید. به زمان و انرژی او احترام بگذارید. 
17. صبور باشید
ایجاد ارتباط موثر نیازمند زمان و تلاش است. صبور باشید و انتظار نداشته باشید که همه چیز یک شبه درست شود. به تلاش خود ادامه دهید و ناامید نشوید. به خودتان و طرف مقابل فرصت دهید.
در زندگی مشترکمان یک دوره سخت داشتیم که مدام حرف هم را قطع می کردیم و بحث ها بی نتیجه می ماند. یک روز تصمیم گرفتیم قانون بگذاریم که قبل از پاسخ دادن، سه ثانیه صبر کنیم و حرف طرف مقابل را تمام کنیم. همین تغییر کوچک فضای گفت و گو را کاملا عوض کرد و کم کم یاد گرفتیم بهتر به هم گوش دهیم. گاهی ساده ترین راهکارها بیشترین تاثیر را دارند.
وقتی اختلاف نظر پیش می آید، خیلی ها فکر می کنند باید فورا نظرشان را ثابت کنند. من هم همین طور بودم تا اینکه فهمیدم این طرز فکر فقط بحث را طولانی تر می کند. حالا سعی می کنم اول بفهمم طرف مقابل دقیقا چه احساسی دارد و بعد نظر خودم را مطرح کنم. این طوری خیلی از مشاجره ها اصلا به وجود نمی آیند.
یک چیز دیگری که کمک کننده است، نوشتن احساسات روی کاغذ است. گاهی وقتی عصبی هستیم، چیزهایی می گوییم که بعدا پشیمان می شویم. من چندبار پیش آمده که وقتی ناراحت بودم، به جای حرف زدن اول همه چیز را یادداشت کردم. بعد از آرام شدن، تازه متوجه شدم مشکل اصلی چیز دیگری بوده. نوشتن به من کمک کرده حرف هایم را قبل از بیان کردن، دوباره مرور کنم.